Kanserli Çocuklarda Beslenme

Beslenme nedir?

Beslenme, çocuklarda büyüme ve gelişme için gerekli olan besinlerin alınmasıdır. Sağlıklı büyüme ve gelişme, zekâ gelişimi ve hastalıklardan korunmak için yeterli ve dengeli beslenme şarttır.

Yetersiz ve dengesiz beslenme vücut direncini azalttığında hastalıklara yakalanma olasılığı artmakta ve hastalıklar ağır seyretmektedir. Beslenme, tüm çocukların sağlığının önemli bir parçasıdır, ancak özellikle kanser tedavisi gören çocuklar için önemlidir.

Kanserli çocuklarda yeterli ve dengeli beslenme nedir?

Yeterli beslenme; çocuklarda gereksinimler doğrultusunda vücudun ihtiyacı olan besinlerin yeterli oranlarda alınmasıdır. Dengeli beslenme ise vücudun ihtiyacı olan her çeşit besin ögesinin tüketilmesidir. Yeterli ve dengeli beslenme sağlıklı yaşamın devamı ve hastalıklar ile mücadele için son derece önemlidir.

İyi beslenme özellikle kanserle yaşayan ve kanser tedavisi gören çocuklar için önemlidir. Vücutları, kanserin ve tedavilerinin neden olduğu hasarı onarmak ve iyileştirmek için besinlere ihtiyaç duyar. Kanserli bir çocuğun doğru beslenmesini sağlamak, güçlerini ve enerjilerini korumalarına ve geliştirmelerine yardımcı olabilir.

Kanserli çocuklarda beslenme neden önemlidir?

Kanserli çocuklarda hastalıkla mücadele ederken beslenmede dikkat edilmesi gereken konular hakkında bilgi edinilmesi gereklidir. Bağışıklık sistemi zayıflamış olan çocuklar için beslenmenin önemi daha fazla olmaktadır.

Kanserli çocukların büyüme ve gelişmelerinin sağlanabilmesi için yeterli ve hastalığına uygun bir diyet ile beslenmesi birçok istenmeyen olayın engellenmesi anlamına gelecektir. Tedavi sırasında oluşacak kilo kaybı ve enerji kaybını önlemek, sağlıklı kiloda olmasını sağlamak, kas gücünün korunmasını sağlamak, tedavi yan etkilerini azaltmak, çocukların tedavilere dayanmasını sağlamak gibi nedenlerle kanserli çocuklarda beslenme çok önemlidir.

Kanserli çocuklarda beslenmenin diğer amaçları da sağlıklı besinleri seçebilmek,hastalığın tekrarını ya da gelişmesini engelleyen beslenme sistemini uygulamak, yaşam kalitesini en iyi düzeyde tutmak olarak sayılabilir.

Kanserli çocuklarda Nötropenik diyet nedir?

Nötropenik diyet; bağışıklık sistemi zayıflamış nötropenik hastalarda bazı besin ve içeceklerde bulunan mikropların vücuda girmesini önlemeye yönelik olarak uygulanan beslenme şeklidir. Pek çok besin maddesinin üzerinde mikroplar bulunur.

Fakat bağışıklık sistemi sağlam olan kişilerde genellikle bu mikroplar hemen öldürülür ve hastalık tablosu oluşmaz. Kemoterapi uygulanması hastalarda bağışıklık sisteminin baskılanması nedeniyle enfeksiyon riskinin artmasına, besinlerin az alınmasına, iştahsızlığa, kusmaya ve ishale neden olabilmekte, bazı besin öğelerinin kullanılamamasına neden olmaktadır.

Bu nedenle nötropenik diyette, besinlerin satın alınması, hazırlanması, pişirilmesi, servis edilmesi ve saklanması sırasında dikkat edilmelidir.

Kanser hastası çocuklarda beslenmede yasak olan yiyecekler nelerdir?

Anne babaların en çok sorduğu soruların başında kanserli çocuklarda yasak olan besinlerdir.

Tablo 1. Kanserli çocuklarda yasak olan ve izin verilen besinler;

Besin Grubu	İzin Verilen	İzin Verilmeyen besinler
Et ve et yerine geçen besinler	Bütün iyi pişmiş etler Balık, tavuk, hindi Pişmiş konserve ve dondurulmuş ürünler	Taze veya donmuş tavuk ve hindi eti, sucuk, salam, sosis, sakatatlar Evde yapılmamış etli ve kıymalı börekler Dışardan alınan et yemekleri (hamburger, pide, lahmacun vb.) Mangal gibi açıkta pişirilen ve satılan yiyecekler
Yumurta	İyi pişmiş yumurta	Çiğ veya az pişmiş yumurta
Süt ve süt ürünleri	Pastörize süt, değişik meyveli ve çikolatalı sütler Paketlenmiş dondurma Pastörize yoğurt Pastörize peynir Pastörize krema, tereyağı, margarin	Pastörize edilmemiş süt, açık süt yoğurt Yumuşak yağlı peynir Açılmış sert peynir Otlu peynir, küflü peynir Açıkta satılan dondurma Taze krema
Sebzeler	İyi yıkanmış ve pişirilmiş sebzeler İyi yıkanmış, soyulmuş ve pişirilmiş kök sebzeler	Kabuğu soyulmayan sebzeler (marul, maydanoz vb.) Çiğ kök sebzeler Soyulmuş çiğ domates ve salatalık
Meyveler	Elma, armut, muz, portakal, mandalina, kavun, karpuz gibi kalın kabuklu meyveler İyi pişmiş komposto	Kabuğu soyulamayan meyveler Kurutulmuş meyveler
Çorbalar	Her türlü iyi pişirilmiş çorba	Hazır çorbalar
Ekmek ve tahıl grubu	Kızarmış /fırınlanmış ekmek, İyi pişmiş gözleme, taze tost(pişirildikten sonra hemen paketlenmelidir.) Steril kaynar su ile hazırlanan tahıl, un çorbaları	Süt tozu eklenmiş ve şeker kaplanmış tahıllar Poşetlenmemiş veya kızartılmamış ekmekler Kremalı kekler, Mayalı hamurla yapılan pasta, poğaça
Patates ve yerine geçen gıdalar	Pişmiş patates	Paketli patates ve mısır cipsi Patlamış mısır Dışarıda pişirilmiş patates kızartması
Pasta ve tatlılar	Ev yapımı börek, pasta, krema, puding, tatlılar	Açık satılan şekerler, yumurta ile çırpılmış krema veya kremalı börek Pastörize edilmemiş süt ve yoğurt Dondurulmuş pişirilmemiş tatlılar
Yağlar	Bitkisel sıvı yağlar (zeytinyağı ve diğer bitkisel yağlardan mısırözü, ayçiçeği yağı vb.)	Açıkta satılan tüm yağ ve margarinler
Çeşit verici ve diğerleri	Usulüne uygun pişme öncesinde konulan tuz, şeker, baharatlar	Pişme sonrası eklenen tüm besinler kuruyemişler, kısır çiğ köfte gibi pişirilmeyen yiyecekler
Su	Kaynamış çeşme suyu, kapalı şişe suyu	Normal musluk suyu

Kanserli çocuklarda nötropenik beslenme nasıl olur?

Kanserli çocuklarda beslenme konusunda en başta gıdaları satın alırken dikkat edilecek noktalar vardır.

Besinleri uygun koşullarda depolayan, koruyan, saklayan ve sirkülasyonu fazla olan marketlerden alma, son kullanma tarihlerini kontrol, son kullanım tarihi yaklaşmış ya da geçmiş besinler almamak, işlenmiş besinleri cam kavanozda almak, süt ürünlerinin pastörize olanlarını seçmek dikkat edilecek noktalar arasındadır.

Kanserli çocuklarda yemek hazırlama esnasında dikkat edilecekler ise;

El temizliğine çok dikkat etmek, nezle grip halinde maske takmak, Kurulama bezi, havlu yerine mutlaka kâğıt havlu kullanmak , mutfak aletlerinin ve tezgâhın temiz olmasına özen göstermek, hazırlama sırasında kullanılan malzemeleri (tabak, çatal, kaşık vs.) mümkünse bulaşık makinesinde, yüksek sıcaklıkta yıkamak, Yoksa deterjanlı sıcak su ile iyice yıkayıp duruladıktan sonra temiz ortamda silmeden kurutmak, tahta kaşık ve spatula, tahta kesim aletleri kullanmamak sayılabilir.

Besinleri çözdürdükten sonra beklemeden pişirmeniz, çözdürülmüş bir besini kesinlikle tekrar dondurmamanız gerekir.

Kanserli çocuklarda beslenme de yemekleri pişirirken dikkat edilecekler nelerdir ?

Kanser hastası çocuklarda anne ve babaların yemekleri pişirirken dikkat etmesi gerekenler maddeler halinde sıralanmıştır.

Yiyeceklerinizin iyi pişmiş olmasına dikkat ediniz. Yemekleri çoğunlukla düdüklü tencerede (en az 10-15 dakika) pişiriniz. Besinleri sıcak servis ediniz. Pişmemiş gıdaları yemeyiniz.
Besinleri piştikten sonra hemen tüketiniz ve artan yemekleri diğer bir öğünde vermeyiniz, tekrar ısıtmayınız.
Pişirme ve ısıtma için mikrodalga fırın kullanmayınız.
Yemek pişirilmesi sırasında kullanılacak tüm yiyeceklerin çok iyi yıkanmış olmalarına dikkat ediniz. Sebze ve meyveleri sirkeli su ile iyice yıkayınız.
Et, tavuk ve balık gibi hayvansal kaynaklı besinleri çok iyi pişiriniz.
İçme suyu olarak kaynamış suyu ya da kapalı şişede içme sularını kullanınız.
Sulandırarak hazırlanan içecekler için hazır su kullanınız.
Evde kızartma yöntemi ile mecbur kalmadıkça yemek pişirmeyiniz.
Pişirme esnasında veya saklama amacı ile alüminyum folyo kullanmayınız.
Yeşillik ve baharatları yiyeceklerin pişmesi esnasında kullanınız, piştikten sonra ilave etmeyiniz.
Turşu, salamura gibi tuzlu gıdalar ve aşırı tuzlu yiyecekler kesinlikle yasaktır.
Servis edilen yiyeceklere elle dokunmayınız.
Çelik tencere ve tava kullanınız.
Yüzeyi bozuk teflonlarınızı kullanmayınız.

Kanser hastası çocuklarda besinleri saklarken nelere dikkat edilmeli?

Buzdolabı sıcaklığı 2-8 °C (+4 °C) arasında olmalıdır. Çiğ ve pişmiş besinler ayrı yerlerde saklanmalıdır.

Yumurtaları buzdolabında kendi kutularında muhafaza etmek önemlidir. Yemekleri pişirdikten sonra oda sıcaklığında uzun süre bekletmemek, artan yemekleri iki saat içerisinde soğutup buzdolabına kaldırmak, yiyecekleri alışveriş poşetinde ve plastik kapta saklamamak ve yiyeceklerin son kullanma tarihlerini kontrol etmek kanserli çocuklarda beslenmede önemli dikkat edilmesi gereken noktalardır.

Kanserli çocuklarda beslenmede önemli noktalar

▶ Güvenilir markalara ait PASTÖRİZE hazır peynirleri tüketiniz. Krem peynirler tek kullanımlık olmalıdır. Üçgen peynir tüketilmeyiniz. Ev yapımı köy peyniri tüketmeyiniz. Kaşar peynirini açıldıktan sonra 24 saat içinde tüketiniz.

▶ Süt; pastörize ve UHT olarak tüketilebilir. Açıkta süt satın almayınız, kendi ineklerinizin sütünü tüketecekseniz de kaynadıktan sonra en az 10 dakika daha kaynatınız.

▶ Ev yapımı yoğurt tüketmeyiniz (pastörize yoğurtlar yenmelidir).

▶ Evde mayalanan kefir tüketmeyiniz. Pastörize kefir tüketebilirsiniz.

▶ Baharatları pişmiş halde kullanabilirsiniz. Zencefil, arı polenini yalnızca doktor/diyetisyen önerisi ile kullanabilirsiniz.

▶ Ananas tüketebilirsiniz. Nötropenik olduğu dönemlerde tüketilmeyiniz.

▶ Patlıcan ve kabağı mevsiminde, kabuksuz pişmiş halde tüketebilirsiniz.

▶ Pekmezin her çeşidini tüketebilirsiniz. Ancak tek kullanımlık olmalıdır. Ev yapımı pekmezler tüketmeyiniz.

▶ Çay çok açık ve çok az miktarda tüketiniz. Kahvaltı ve yemeklerden en az 40 dk sonra tüketiniz.

▶ Sarımsak ve soğan çiğ halde değil pişmiş olarak tüketiniz.

▶ Evde yapacağınız her türlü tatlı, pasta, puding, krema, kek, poğaça, hamburger, köfte, pizza, döner tüketiniz. Ancak tatlıları haftada 3 günden fazla tüketmeyiniz.

▶ Ispanak, pazı, pırasa, lahana, karnabahar, brokoli, havuç mevsiminde, derin soyulup iyi pişmiş olarak tüketiniz.

▶ Domates ve salatalık çiğ olarak tüketilemez. Sıcak suda bekletip kabuklarını derin soyarak veya iyice pişirerek tüketiniz.

▶ Çikolata, kahve, kakao gibi kafein içeren gıdalar riskli olabilir. Kullanmak için doktor/diyetisyene danışınız.

▶ Çerezlerden; fındık, fıstık, badem, ceviz kaynamış suda bekletilip daha sonra kek, kurabiye gibi pişen ürünlerde ve tatlıların üzerinde az miktarda kullanınız. Diğer çerezler tüketilmeyiniz.

▶ Greyfurt tüketmeyiniz.

▶ Maydanoz, nane, marul gibi çiğ olarak tüketilen kabuksuz sebzeler tüketmeyiniz.

▶ Nar, çilek, böğürtlen, ahududu, dut, üzüm, kiraz, kayısı gibi kabuksuz meyveler yasaktır.

▶ Şoklanmış, dondurulmuş gıdalar tüketmeyiniz.

▶ Konserve gıdaların tüketiminde/satın alınmasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır. Konserve kutuların herhangi bir yerinde şişkinlik/bombe varsa, üretim tarihi eski ya da son kullanma tarihi yakınsa bu gıdalar satın almayınız. Konserveleri tek kullanımda tüketiniz. Sadece güvenilen markaların konserve ürünleri tercih ediniz. Salçaları teneke konserve kutularda almayınız. Eğer teneke kutuda alındıysa açtıktan sonra cam kavanoza aktarılıp üzerine yağ eklenmeli ve kısa sürede tüketiniz.

▶ Mısır, düdüklü tencerede haşlanıp verilebilir. Diğer çeşitleri tüketiniz (konserve veya dondurulmuş ürünler tüketilmemelidir).

▶ Soya içeren besinler (soya sosu, fasulyesi, sütü) tüketmeyiniz.

▶ Turşu tüketmeyiniz.

▶ Hazır çorba tüketmeyiniz.

▶ Kızartma ürünler tüketmeyiniz. Kendiniz kızartma yapacaksanız tek kullanımlık yağlar ile, haftada en çok 1 kere yapabilirsiniz.

▶ Köy peyniri tüketmeyiniz.

▶ Normal musluk suyu kesinlikle tüketilmeyiniz.

▶ Açıkta satılan hiçbir yiyecek tüketmeyiniz.

Kanserli Çocuklarda Bulantı ve Kusma Olan Hastalarda Beslenme

Kanser tedavisi gören çocuklarda kemoterapiye bağlı bulantı kusma sık görülür. Bu çocuklar, sık ve az yemek yemelidir. Yemekler arasında içecekleri içmemelidir. Sıvılar yemeklerden bir saat önce ya da bir saat sonra içilmelidir.

Yağlı, baharatlı ve kızarmış yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Yemek yerken mutlaka iyice çiğnemeli ve yavaş yemeye özen gösterilmelidir. Ağır kokulu yiyeceklerden uzak durulmalıdır.

Yemekler mutlaka dik oturur pozisyonda yenmelidir. Yemeklerden sonra mutlaka dişler fırçalanmalı, antiseptik gargara ile ağız çalkalanmalıdır.

Kanserli Çocuklarda Diyare (İshal) Olan Hastalarda Beslenme

İshal kanserli çocuklarda tedavi sırasında görülebilen bir belirtidir. Düşük laktoz, yağ, eriyebilen lif ve erimeyen lif içeren yiyecek ve içecekler alınmamalıdır.
Her saat başı veya iki saatte bir sıvı gıdalar tüketilmelidir.
Günde en az 8-10 bardak sıvı tüketilmelidir.
Ayran, meyve suyu, komposto, açık çay ve et suyu tercih edilmelidir.
Süt yerine yoğurt, ayran ya da peynir tüketilmelidir.
Lahana, karnıbahar, brokoli, kuru fasulye, mercimek, nohut, fındık, mısır, incir, armut, kayısı gibi yiyecekler gaz kramplarını ve ishali artırdığı için bunlardan uzak durulmalıdır.
Muz, şeftali, elma suyu, patates püresi, pirinçli yoğurt çorbaları tercih edilmelidir.

Kanserli Çocuklarda Ağız Kuruluğu Olan Hastalarda Beslenme

Sık sık, az az, yudum yudum ayran, meyve çayı, taze meyve suları içilebilir. Yiyecekler; çorba, komposto vs. ile birlikte yenebilir. Ağız sağlığı ve bakımına dikkat edilmelidir. Sık sık antiseptik solüsyonlarla ağız çalkalanmalıdır.

Kanserli Çocuklarda Ağız ve Boğaz Ağrısı Olan Hastalarda Beslenme

Radyasyon tedavisi, kemoterapi ve enfeksiyon ağız yaralarına, hassas diş etlerine ve boğaz ağrısına neden olabilir.Tuzlu, baharatlı, asitli yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.

Aşırı sıcak ve soğuk gıdalar yenmemelidir. Çorbalar ve kompostolar için kupa ya da bardak tercih edilmelidir. Makarna, yoğurt, peynir, çorba, tavuk, balık, yumurta, et haşlama, yumuşak meyve ve sebze püreleri tercih edilmelidir. Yemeklerden önce ve sonra ağız temizliği mutlaka yapılmalıdır.