Tüm dünyada ve ülkemizde tamamlayıcı ve alternatif tıp (TAT) uygulamaları son on-yirmi yılda artmıştır. Amerika da ve ülkemizde yüzde 20-40’ lara varan oranda çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tıp kullanımı olduğu sanılmaktadır.
Alternatif tıp, geleneksel tıbbın bir parçası olarak kabul edilmeyen herhangi bir tıbbi uygulamadır. Ayrıca bilimsel olarak temellendirilmemiş ve tıp doktorları tarafından yaygın olarak kabul görmeyen herhangi bir tıbbi tedavi veya uygulamadır. Alternatif tedaviler bitkisel ilaçlar, diyet takviyeleri, akupunktur, homeopati, yoga meditasyon gibi uygulamaları içerir.
Tamamlayıcı ve alternatif tıp, geleneksel tıptan farklı olan tıp ve şifa türleridir. Tamamlayıcı ve alternatif tıp arasında bazı farklar vardır. En önemli fark, "tamamlayıcı"nın geleneksel tıp ile birlikte kullanıldığı anlamına gelmesi, "alternatif"in ise bazen geleneksel tıp yerine kullanıldığı anlamına gelmesidir.
Geleneksel tıp, ana akım veya batı tarzı tıp olarak da adlandırılır. Çoğu tıp fakültesinde öğretilen ana tıp türüdür. Hastanelerde ve kliniklerde birçok doktor tarafından bilimsel olarak test edilir ve uygulanır.
Yaygın geleneksel tıbbi tedaviler arasında ilaç tedavileri, cerrahi ameliyatlar, diyet ve çeşitli fizik tedavi egzersizleri bulunur.
Tamamlayıcı tedavi, geleneksel tıbbi tedavinizle birlikte kullanabileceğiniz anlamına gelir.
Alternatif tedavi ise genellikle tıbbi tedavi yerine kullanılır.
Tamamlayıcı ve alternatif tıbbi tedavilerin birçok türü vardır. Hepsinin güvenli olduğu veya işe yaradığı bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Günümüzde kullanılan Tamamlayıcı ve alternatif tıp türlerinin bazıları şu şekilde gruplandırılabilir:
1. Geleneksel Çin Tıbbı: Otlar, akupunktur ve tai chi gibi yöntemleri kullanır.
Bitkilerin ve Geleneksel Çin Tıbbının faydalı etkilerini anlatan ve çeşitli hastalıklara çareler iddia eden birçok vaka raporu belgelenmiştir. Bu iddiaları doğrulamak için büyük ölçekli değerlendirmelere ihtiyaç vardır.
Yaygın olarak kullanılan bitkisel takviyelerden bazıları şunlardır:
2. Ayurvedik tıp: Esas olarak bitki bazlı tedavileri ve diyet, egzersiz ve yaşam tarzındaki değişiklikleri kullanır.
3. Homeopatik tıpta: Bitkilerin, minerallerin ve diğer maddelerin çok seyreltilmiş formları kullanılır.
4. Naturopatik tıp: Geleneksel tıbbi uygulamalarla birlikte şifalı bitkiler, besin takviyeleri, homeopati, masaj ve diğer tedavi yöntemlerinin bir kombinasyonunu kullanır.
Alternatif uygulamalar, enerji hizalaması, bitkisel takviyeler ve diğer dengeleme teknikleri yoluyla vücudun iyileşme yeteneğini uyarmaya odaklanır. Bunun tersine, kanıta dayalı tıp, genellikle suçlu etkeni ortadan kaldırmak için farmakolojik veya invaziv yöntemlerle belirtiye özgü tedaviye odaklanır.
Çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tıp kullanımı özellikle astım, otizm, kanser, serebral palsi, kistik fibrosiz ve romatoid artirit tanısı olan çocuklarda yüksektir. Ama bu hastalarda TAT kullanımının etkisine dair çalışma sayısı çok azdır. Bunların kullanımı bazı durumlarda yararlı olabilir.
Örneğin akupunktur kronik ağrıda faydalı olabilir. Probiotikler ishal tedavisinde yararlı olabilir. Yoganın astımlı çocuklar ve gençlerde yardımcı olduğu bulunmuştur. Ama dikkat edilmesi gereken nokta çoğunun denetimsiz olmasıdır.
Bir ilacın kullanılması için çok sayıda klinik deney ve araştırma yapılırken bu takviyeler ve bitkisel ilaçlar için böyle deneyler ve çalışmalar yapılmamaktadır. İçeriklerinin ne olduğu, zararlı madde içerip içermediği yeteri kadar denetlenmemektedir.
Ayrıca bu alternatif tıp yöntemlerini uygulayanların da eğitimlerinin ne olduğu, denetimleri belli değildir.
Çocuklarda klasik tıp alanında yapılan kontrollü geniş çalışmalar gibi çalışmalar olmamakla beraber bu alanda gittikçe artan sayıda çalışmalar görülmektedir.
Probiotik kullanımı ishal vakalarında 1990’larda tamamlayıcı tedavi önerisiyken günümüzde inflamatuar barsak hastalığı tedavisinde ana akım tıbbın kabul ettiği bir seçenek olmuştur.
Diyet tedavileri örneğin ketojenik diyet dirençli epilepsi hastalarında ana akım tıbbın da kabul ettiği bir tedavidir.
Çalışmalar inanç ve buna bağlı duanın stresi azalttığı ve iyi olma halini artırdığı ve bağışıklık sistemini güçlendirdiğini göstermektedir.
Yine bir alternatif tedavi şekli olan Kupa tedavisi ile ilgili 2021 de Çin ‘de çocuklarda yapılan bir çalışmada 72 akciğer enfeksiyonu olan çocukta kupa tedavisinin antibiyotik tedavisine katkısı araştırılmış. Bu çalışmada antibiyotik tedavisi yanında kupa tedavisi alanlarda ateş, öksürük süresinin kısaldığı öne sürülmüştür.
Başka bir çalışmada çocuklarda kabızlıkta laksatif ilaç ile kupa tedavisi karşılaştırılmış. Fonksiyonel kabızlıkta kuru kupa tedavisinin gün aşırı sekiz dakika uygulanmasının kabızlıkta etkili olduğu ileri sürülmektedir
Bununla beraber 2022 de Hollanda’da yapılan bir meta analizde yani çocuklarda kabızlıkta alternatif tıp kullanımı ile ilgili tüm çalışmaları değerlendiren bir analiz de kabızlıkta çocuklarda kupa uygulaması, bitkisel ilaç, probiotik, elektrik stimülasyonu, masaj tedavisi gibi alternatif tedavilerin etkisi değerlendirilmiş. Probiotik kullanımı, kuru kupa, masaj, tedavileri etkisiz bulunmuş. Sadece bitkisel bir ilacın ümit verici olduğu söylenmiş.
Akupunkturun çocuklarda ağrı ve kemoterapiye bağlı kusmalarda etkili olduğu Amerikada bazı araştırmacılar tarafından ileri sürülse de akupunkturun çocuklarda kullanımını destekleyen yeterli kanıt yoktur.
Homeopati olarak tanımlanan hazırlanan doğal ilaçların çok düşük dozlarda hastaya verilerek tedavi edilmesini amaçlayan yöntem çocuklarda kulak iltihabı, solunum problemleri için Almanya’da kullanılmaktadır. Ama etkisini ve yararlı olduğunu gösteren hiç çalışma olmadığı gibi yurtdışında sadece homeopati ile tedavi edilen ve ölen çocuk vakalar bildirilmiştir.
Sonuç olarak; Tamamlayıcı ve alternatif tıbbın etkinliği hakkında literatürde, çok sayıda bilgi mevcuttur. Ancak, etkinliği konusunda bir fikir birliğine varılamamıştır. Birçok alternatif tedavi incelenmiş ve geleneksel tedavilerle birlikte etkili olduğu bulunmuştur, diğer çalışmalar ise alternatif tedavilerin etkisiz olduğunu veya çelişkili ve tutarsız sonuçlar bildirmiştir.
Alternatif yöntemler binlerce yıllık geleneğe dayansa da, çocuklarda kullanımı ile ilişkili güvenlik endişeleri devam etmektedir. Herhangi bir alternatif tedavinin uygulanması birçok farmasötik etkenin etkinliğini ve dozajını etkileyebilir; bu nedenle, devam eden tüm tıbbi tedavilerin bilgisi güvenli tedavi için zorunludur.
Çocuklarda kullanılan birçok takviye vücuttaki enzimlerle etkileşime girerek diğer ilaçların emiliminde ve etkinliğinde değişikliklere neden olur.
En önemlisi; birçok farmasötik ilaç saflaştırılmış bitkisel ajanlar kullanır, hükümet tarafından sıkı bir düzenlemeye tabi tutulur ve bitkisel takviyelere alternatif olarak kullanılabilir. Herhangi bir tedavi yöntemi için yan etki profillerinin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi, tavsiyeden önce yapılmalıdır.
Kapsamlı bir şekilde test edilen ve düzenlenen geleneksel tıbbi tedavilerin aksine, çoğu tamamlayıcı tedavi henüz güvenlikleri açısından yeterince test edilmemiştir. Bazı çalışmalar pediatrik popülasyonda şüpheli alternatif tedavi ile ilişkili yan etkileri incelemiş ve özellikle kanser veya nöroloji ve karaciğer hastalıkları gibi "kırılgan" hastalarda alternatif tedavinin çocuklarda riskleri ve tehlikeleri konusunda uyarıda bulunmuştur.
Çalışmalar ayrıca çocuklarda alternatif tedavi kullanımına bağlı ciddi yan etki riskini artırabilecek faktörler hakkında da fikir vermiştir. Özellikle, iki bileşenden fazlasını içeren ve geleneksel ilaçlarla eş zamanlı olarak uygulanan ürünlerin kullanımı daha genç hastalarda potansiyel bir risk taşır. Çünkü bu popülasyondaki standart tedavilere verilen yanıtlar genellikle öngörülemez ve bireye dayalıdır ve tamamlayıcı tedaviler genellikle standartlaştırılmamıştır.
Tamamlayıcı ve alternatif tıp, bazı ciddi hastalıkları olan çocuklarda giderek daha fazla kullanılmaktadır.
Çocuklarda TAT, geleneksel tedavilerin başarısını artırmak için kullanılır, ancak aynı zamanda genellikle önemli bir yan etki yüküyle ilişkili olan hastalıklardan ve tedavilerinden kaynaklanan ağrı, rahatsızlık ve ızdırabı hafifletmek için de kullanılır. TAT kullanımı nörolojik, onkolojik ve karaciğer hastalıkları olan çocuklarda değerlendirilmelidir.
Yetişkin ve pediatrik onkoloji popülasyonunda Çin bitkilerinin kullanımı tartışmalıdır çünkü birkaç rapor, terapide kullanılan bitkilerin ilaçlar, toksinler veya ağır metallerle kirlendiğini göstermektedir. Bu nedenle, kullanımları şu anda izlenmektedir ve güvenlikleri hakkında kesin veriler elde etmek için içerikleri değerlendirilmektedir.
Probiyotikler, çocuklarda ve ergenlerde sıklıkla kullanılan biyolojik alternatif tedavi ajanıdır. Glutamin, periferik nöropati ve mukozitin önlenmesi için kullanılan bir esansiyel amino asittir. İdeal doz ve uygulama yolu henüz tanımlanmamış olsa da, yetişkin ve pediatrik kanser hastaları için alternatif tedavide gelecekteki bir seçeneği temsil etmektedir.
Bunun başlıca nedeni genellikle kronik durumlar olmaları ve sıklıkla çeşitli eşlik eden hastalıklarla ilişkili olmalarıdır. Bir araştırma, nörolojik hastalıklardan etkilenen çocukların sağlıklı çocuklara göre daha sık alternatif tedavi kullandığını bildirmiştir. (%24'e karşı %12,6)
Nörolojik hastalıklarda kullanılan temel TAT tedavileri, bitkiler ve vitaminler gibi besin takviyelerinden masaj ve osteopatik manipülasyona, akupunktur, zihin-beden terapilerine ve gevşeme tekniklerine kadar uzanmaktadır.
Çocuklarda onkolojik, nörolojik ve karaciğer hastalıklarında alternatif tedavi kullanımına ilişkin literatür bol miktardadır ve artmaktadır; ancak, özellikle bazı ürünler için, bunların etkililiği ve güvenliği hakkındaki bilgi hala eksiktir.
Çocuklarda Holistik bakım beden, zihin, ruhun birbirine bağlı olduğunu ve bir bütün olarak ele alınmaları gerektiğini savunmaktadır.
Holistik tıp, holistik tedavi veya diğer bir ismi ile bütüncül tıp, insanı, birbirine bağlı ve birbirini etkileyen parçalardan oluşan bir bütün olarak değerlendirir.
Bu nedenle bir parça düzgün çalışmıyorsa diğer tüm parçaların etkileneceğine inanılır. Bütünsel tıp, konvansiyonel tıp ile kanıta dayalı tamamlayıcı tedavilerin birleşimidir. Özellikle yurtdışında pediatri alanında holistik tıp uygulamaları ve kitaplar yayınlanmaktadır. Ana akım tıp ile alternatif tıp uygulamalarını çocuklarda ve gençlerdeki yaygın sağlık sorunlarıyla baş etmek için tavsiyeler şeklinde belirten uygulamalardır.
Anne babalar çocukları için tamamlayıcı terapileri hastalığı önlemek, belirtileri iyileştirmek, ağrıyı azaltmak, tıbbi tedavilerin yan etkilerini azaltmak gibi birçok nedenden dolayı düşünebilirler. Alternatif bir tedaviye başlamadan önce daima çocuk doktoruna başvurmaları önerilir.
İnternette satılan tamamlayıcı ve alternatif ilaçlara karşı dikkatli olmak gerekir. Bu ürünler güncelliğini yitirmiş, kalitesiz, sahte veya tehlikeli olabilir. Alternatif tedaviler gerekli tıbbi tedavilerin yerini alır veya geciktirirse çocuğunuzun sağlığı zarar görebilir Anne babalar altrenatif tedavinin riskleri veya yan etkilerini bilmelidir. Çocuklar için güvenli olduğuna dair kanıt olup olmadığı mutlaka araştırıldıktan sonra başlanmalıdır.
Çocuk doktorları tüm hasta çocuklar ve ailelerini güvenli, etkili ve yaşa uygun tedaviler konusunda bilgilendirmekle yükümlüdür. Çocuklarda güvenli ve en uygun tedavi ne ise çocuk doktoru onu sunmalıdır. Gerek ana akım gerekse alternatif tıp uygulaması olsun tedavi kararını çocuk doktoru karar vermelidir.
Kaynaklar;
Kliniğimizin aşağıdaki kurum veya özel sigortalarla anlaşması bulunmaktadır. Anlaşmamız olmayan özel sigorta ve kurumlara TTB fiyat tarifesinden fatura düzenlediğinden, hastalarımız ödedikleri ücreti sigortalarından ve kurumlarından tahsil edebilmektedirler.
Prof. Dr. Suna EmirÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Doktoru Çocuk Hematoloji - Çocuk Onkoloji
