Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Tedavisi

Çocuklarda demir eksikliği anemisi nedir?

Çocuklarda demir eksikliği anemisi, vücutta yeterli demir olmadığında ortaya çıkan anemidir.

Anemisi olan bir çocuğun normalden daha az sayıda kırmızı kan hücresi vardır. Kırmızı kan hücreleri yani eritrositler vücutta oksijen taşıyan bir protein olan hemoglobin içerir. Vücudun hemoglobin yapmak için demire ihtiyacı vardır. Yeterli demir olmadan, daha az hemoglobin ve daha az kırmızı kan hücresi yapılır ve bu da anemiye yol açar.

Çocuklarda demir eksikliği anemisi sık görülür mü?

Çocuklarda demir eksikliği anemisi, bebeklik ve çocukluk döneminin en sık görülen kan hastalığıdır.

Demir eksikliği anemisi, dünyada ve özellikle az gelişmiş ülkelerde çok yaygın olarak görülmektedir. En sık hayatın ilk iki yılında, özellikle 6–24. aylar arasında görülür. Ergenlik çağı, her iki cinste demir gereksiniminin arttığı ve demir eksikliği anemisinin sık görüldüğü bir başka dönemdir.

Bir çocukta demir eksikliği anemisine ne sebep olur?

Demir eksikliği anemisine şunlar neden olabilir:

Düşük demir içeren diyetler: Bir çocuk, diyetindeki yiyeceklerden demir alır. Ancak besinlerdeki demirin çok küçük bir kısmı aslında vücut tarafından emilir. Sağlıklı annelerden doğan yenidoğanlarda, hamileliğin son 3 ayında aldıkları demir bulunur.

Anemi veya diğer sağlık sorunları olan annelerin bebeklerinde yeterli miktarda demir depolanmayabilir. Ve erken doğan bebekler yeterince demir alamayabilir.

Amerikan Pediatri Akademisi (AAP),bebeğinizin ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmesini önerir. Ancak anne sütü çok fazla demir içermez, bu nedenle sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde yeterli demir olmayabilir.

Büyüme dönemleri: Vücut değişir. Vücut bir büyüme atağı geçirdiğinde, daha fazla kırmızı kan hücresi yapmak için daha fazla demire ihtiyaç duyar.

Gastrointestinal sistem sorunları: Bazı mide-bağırsak ameliyatlarından sonra demirin zayıf emilimi olması yaygındır. Demir içeren yiyecekler yediğinizde, demirin çoğu üst ince bağırsakta emilir. Gastrointestinal (GI) sistemdeki herhangi bir anormallik, demir emilimini değiştirebilir ve demir eksikliği anemisine neden olabilir.

Kan kaybı: Kan kaybı demirin azalmasına neden olabilir. Kan kaybı kaynakları arasında gastrointestinal kanama, adet kanaması veya yaralanma sayılabilir.

Çocuklarda demir eksikliği anemisinin belirtileri nelerdir?

İlk başta, demir eksikliği anemisi olan çocuklarda herhangi bir belirti olmayabilir. Belirtiler meydana geldiğinde, çocuklarda

• Solgun yüz görünümü,
• Halsizlik,
• Yorgunluk,
• Yürürken çabuk yorulma,
• Baş dönmesi veya sersemlik hissedilmesi,
• Çarpıntı,
• Gelişimsel gecikmeler ve davranış sorunları ortaya çıkar.

Yanlış ve yetersiz beslenmeler sonucu veya bazı hastalıklar nedeniyle oluşan demir ve vitamin eksiklikleri kansızlığa ve o da iştahsızlığa sebep olacaktır. Bu nedenle iştahsız çocuklarda gerektiğinde tam kan sayımı, kanda demir ve vitamin düzeylerine bakılmalı ve bir eksiklik saptanırsa uygun tedavisi yapılmalıdır. Altta yatan sorun bulunup tedavi edilmediği sürece iştahsızlığın düzelmesi beklenmemelidir.

Çocuklarda demir eksikliği nasıl anlaşılır?

Demir eksikliğine bağlı kansızlık çocuklar için çok önemli bir hastalıktır. Bu hastalık başlangıçta iştahsızlık, halsizlik, çabuk yorulma, toprak- kağıt ve anormal maddeler yeme isteği yapar.

Tedavi edilmemesi durumunda ise bu belirtilerde artışın yanında dilinde yara, tırnak yapısında bozulma, büyüme ve gelişimde duraklama, kalp yetmezliği, öğrenme ve zeka gelişiminde azalma gibi çok önemli ve geri dönüşümsüz sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Çocuğunuzda iştahsızlık varsa, rengi soluk ve halsiz ise demir eksikliği olabilir.

Çocukların ne kadar demire ihtiyacı var?

Bebekler vücutlarında depolanan demirle doğarlar, ancak bir çocuğun hızlı büyümesini ve gelişmesini sağlamak için sabit miktarda ek demir gerekir. İşte farklı yaşlardaki demir gereksinimleri için bir tablo:

Hangi çocuklar demir eksikliği riski altındadır?

Bebekler, küçük çocuklar, okul öncesi çocuklar ve ergenler demir eksikliği geliştirme riski altındadır, bunun başlıca nedeni, beslenmeleri yetersizse artan demir gereksinimlerinin karşılanamamasıdır. Demir eksikliği riski en yüksek olan bebekler ve çocuklar şunlardır:

• Erken doğan veya düşük doğum ağırlığına sahip bebekler,
• Bir yaşından önce inek veya keçi sütü içen bebekler,
• Altı aylıktan sonra demir içeren tamamlayıcı gıdalar verilmeyen anne sütüyle beslenen bebekler,
• Demir ile güçlendirilmemiş mama içen bebekler,
• Günde 500 ml den fazla inek sütü, keçi sütü veya soya sütü içen 1-5 yaş arası çocuklar,
• Kronik enfeksiyonlar veya kısıtlı diyetler gibi belirli sağlık sorunları olan çocuklar,
• Yeterince demir açısından zengin yiyecekler yemeyen çocuklar,
• Fazla kilolu veya obez olan çocuklar.

Ergenlik çağındaki kızlarda adet sırasında vücutları kan ile birlikte demir kaybı olduğu için demir eksikliği açısından risk altındadır.

Çocuklarda demir eksikliği anemisi tanısı nasıl koyulur?

İlk olarak öyküde demir eksikliği nedenleri ayrıntılı olarak sorgulanır. Beslenme hikayesinde, günlük gıda alımı, demirden zengin gıdaların ve inek sütünün alımı detaylandırılır. Gastrointestinal sistemden kanama (hematemez, hematokezya, melena hikayeleri ve dispeptik yakınmalar),menstruel kan kaybı (adolesan kızlarda),daha az olarak pulmoner (hemoptizi) ve idrarla olan kanamaların olup olmadığı öğrenilir. Pika (toprak yeme) hikayesi sorulur.

Çoğu durumda, anemi basit kan testleri ile teşhis edilir. Çocuklarda anemi yaygın olduğu ve sıklıkla belirtileri olmadığı için rutin anemi taraması yapılır.

12 aylık olan tüm bebekler için bir hemoglobin kan testi ile anemi taraması yapılmasını önerilmektedir. Anemi için kan testleri, her yaştaki çocuklarda rutin fizik muayene veya kontroller sırasında da yapılabilir.

Çocuklarda aneminin çoğu şu kan testleri ile teşhis edilir:

Hemoglobin ve hematokrit: Bu genellikle çocuklarda anemi için yapılan ilk tarama testidir. Kandaki hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin miktarını ölçer.

Tam kan sayımı (CBC): Tam bir kan sayımı, kırmızı ve beyaz kan hücrelerini, kan pıhtılaşma hücrelerini (trombositler) ve bazen genç kırmızı kan hücrelerini (retikülositler) kontrol eder. Hemoglobin ve hematokrit ile kırmızı kan hücreleri hakkında daha fazla ayrıntı içerir.

Periferik yayma: Küçük bir kan örneği mikroskop altında incelenir. Kan hücrelerinin normal görünüp görünmedikleri kontrol edilir.

Demir çalışmaları: Çocuğunuzun vücudundaki demir miktarını ölçmek için kan testleri yapılabilir.

• Antasitler, süt veya çay ile demir almaktan kaçının çünkü bunlar vücudun demiri emme kabiliyetine müdahale eder.
• Yemekten önce demir alın (mide rahatsızlığına neden olmadıkça).

Anemisi çok şiddetli olan çocuklar IV (damar içi) hattan demir veya kan transfüzyonu alabilir.

Demir eksikliği anemisine, diyetteki demir eksikliğinden başka bir şey neden olduğunda, tedavi şunları da içerebilir:

• Ağır adet dönemlerinde kanamayı azaltmak için tedaviler,
• Diyetteki inek sütü miktarını azaltmak,
• Altta yatan bir hastalığı tedavi etmek (örneğin: çölyak hastalığı).

Çocuklarda demir eksikliği anemisini önlemek için ne yapmalıyız?

• 4 aylıktan başlayarak, sadece anne sütü ile beslenen veya kısmen anne sütü ile beslenen bebeklere, demir açısından zengin besinler yemeye başlayana kadar günlük demir takviyesi verilmelidir,
• Formül mama ile beslenen bebeklerin demir takviyesine ihtiyacı yoktur. Formüle demir eklenmiştir. 12 aylıktan küçük bebeklere tam yağlı süt verilmemelidir,
• 1 ila 3 yaş arasındaki bebekler ve küçük çocuklar, demir açısından zengin yiyeceklere sahip olmalıdır. Bunlara demir katkılı tahıllar, kırmızı etler ve demirli sebzeler dahildir. C vitamini içeren meyveler de önemlidir. C vitamini vücudun demiri emmesine yardımcı olur,
• Demir takviyeleri. Kandaki demir seviyelerini artırmak için birkaç ay boyunca demir damlaları veya hapları alınır. Demir takviyeleri mideyi tahriş edebilir ve bağırsak hareketlerinin rengini bozabilir,
• Emilimi artırmak için aç karnına veya portakal suyu ile alınmalıdır. Tek başına diyet değişikliklerinden çok daha etkilidirler. Çocuk damla veya hap alamıyorsa, IV demir gerekebilir, ancak bu çok nadir başvurulan bir yoldur,
• Demir açısından zengin diyet. Demir açısından zengin gıdalarla beslenmek, demir eksikliği anemisinin tedavisine yardımcı olabilir,
• Demir açısından zengin tahıllar, ekmekler, makarnalar ve pirinç,
• Sığır eti, domuz eti, kuzu eti, karaciğer ve diğer organ etleri gibi etler,
• Tavuk, ördek, hindi (özellikle kara et) ve karaciğer gibi kümes hayvanları,
• İstiridye, midye, sardalye ve hamsi dahil olmak üzere kabuklu deniz ürünleri gibi balıklar,
• Brokoli, lahana, şalgam yeşillikler,
• Fasulye ve yeşil bezelye gibi baklagiller; barbunya, börülce ve konserve kuru fasulye gibi kuru fasulye ve bezelye.

Çocuklarda demir eksikliği anemisi hakkında önemli noktalar nelerdir?

• Demir eksikliği anemisi kanda yeterince demir bulunmamasıdır.
• Hemoglobin için demir gereklidir.
• Sadece anne sütü ile beslenen bebeklere 4 aylıktan itibaren demir verilmelidir.
• Bebekler 12 aylık olduklarında demir eksikliği anemisi için taranmalıdır.
• Demir eksikliği anemisini tedavi etmek için demir takviyesi ve demir açısından zengin besinler kullanılır.

Çocuklarda demir eksikliği nasıl önlenebilir?

Demir eksikliğini önlemek için bazı öneriler şu şekildedir:

Zamanında doğan bebekler (Term bebek): Bebeğinize 4 aylıkken demir takviyesi vermeye başlayın. Bebeğinize günde iki veya daha fazla porsiyon demirle zenginleştirilmiş tahıl veya püre haline getirilmiş et gibi demir açısından zengin yiyecekler yiyene kadar takviye vermeye devam edin.

Zamanından önce doğan bebek (prematüre bebek): Bebeğinize 2 haftalıkken demir takviyesi vermeye başlayın. Bebeğinizi 1 yaşına kadar takviye etmeye devam edin. Emziriyorsanız ve bebeğinizi takviyeli formül mama ile besliyorsanız ve bebeğinizin beslenmesinin çoğu formül mamadan geliyorsa, bebeğinize takviyeyi vermeyi bırakabilirsiniz.

Demir Eksikliğini Önlemek İçin Atabileceğiniz Diğer Adımlar

Demir açısından zengin yiyecekler önemli: Bebeğinize katı yiyecekler vermeye başladığınızda - tipik olarak 6 ay ile 8 ay arasında püre etler ve püre fasulye gibi ilave demir içeren yiyecekler verin.

Daha büyük çocuklar için iyi demir kaynakları arasında kırmızı et, tavuk, balık, fasulye ve ıspanak bulunur.

Aşırı süt vermeyin: 1 ile 5 yaş arasında, çocuğunuzun günde 2 su bardağından (500 mililitre) fazla süt içmesine izin vermeyin.

Emilimi arttırmak önemli: C vitamini, diyet demirinin emilimini artırmaya yardımcı olur. Turunçgiller, kavun, çilek, dolmalık biber, domates ve koyu yeşil sebzeler gibi C vitamini yönünden zengin yiyecekler sunarak çocuğunuzun barsaklarının demiri daha çok emmesine yardımcı olabilirsiniz.