Fanconi anemisi (FA) kemik iliğinin gerektiği gibi çalışmadığı, ilerleyici kemik iliği yetmezliği olan, konjenital anomaliler ve lösemi gibi çeşitli maliynitelere eğilim yaratan kalıtsal bir hastalıktır. Kemik iliği kemiklerimizin ortasındaki süngerimsi kısımdır. Kemik iliği kanımızı oluşturan kırmızı kan hücrelerini beyaz kan hücrelerini ve trombositleri üretir.
Fanconi anemisi olan çocuklarda anemi, lökopeni ve trombositopeni gelişir. Fanconi anemisi sıklıkla çocukluk yaş grubunda tanı almakla beraber erişkin yaşlarda tanı alan olgular da vardır.
Fanconi anemisi yapan genetik mutasyonlar, DNA hasarını düzgün bir şekilde onaramayan hücrelere yol açar ve bunun sonucunda genomik instabilite, ardından pansitopeni ve sitotoksik ajanlara, ultraviyole radyasyona, kendiliğinden deformasyona ve malignitelere yatkınlığa karşı artan duyarlılık ortaya çıkar. Ayrıca Fanconi anemisi vücudun hemen hemen tüm organlarını etkiler
Fanconi anemisi genlerinde olan mutasyonları, hücrenin onarımları gerçekleştirememesi nedeniyle kromozomal hasarın birikmesine neden olur.
Fanconi anemisi yolundaki bu genetik mutasyonlar, DNA hasarını düzgün bir şekilde onaramayan hücrelere yol açar ve bunun sonucunda genomik instabilite, ardından pansitopeni ve sitotoksik ajanlara, ultraviyole radyasyona, kendiliğinden deformasyona ve malignitelere yatkınlığa karşı artan duyarlılık ortaya çıkar. Ek olarak, Fanconi anemisi vücudun hemen hemen tüm organlarını etkiler.
Fanconi anemisi genetik bir hastalıktır. Her iki ebeveyn de aynı FA geninde bir kusur (mutasyon) taşıyorsa, çocuklarının her birinin kusurlu geni her iki ebeveynden de miras alma olasılığı %25'tir. Bu etkilenen genlerin her ikisi de miras alındığında, çocukta FA vardır.
En az 23 farklı genden birindeki kusurların (mutasyonların) Fanconi anemisine neden olabileceği bilinmektedir.
Bu genler tarafından normal olarak üretilen proteinler, kan kök hücrelerinde ve vücuttaki diğer hücrelerde hasarlı DNA'yı tespit etmeye ve onarmaya yardımcı olur. Fanconi anemisinde bu DNA onarımı yavaşlar. Bu nedenle, kan kök hücreleri (kemik iliğinde) hasarlı DNA biriktirir ve hayatta kalamaz.
Trombositopeni nedeniyle epistaksis, peteşi ve yara bölgesinden aşırı kanama klinik öyküsü yaygındır. Vakaların yüzde 80i’nde ilk bulgu trombositopenidir. Tekrarlayan enfeksiyon riski, ateş ve grip benzeri hastalıkla ortaya çıkan lökopeninin şiddetiyle artar.
Bazı vakalarda düşük doğum ağırlığı öyküsü mevcuttur ve kanserle komplike vakalarda hastalardan kilo kaybı öyküsü alınması esastır. Aile ve evlilik öyküsü, özellikle akraba evliliklerinin yüksek yaygınlığa sahip popülasyonlarda çok önemlidir.
Fanconi anemisi olan çocuklarda kemik iliği genellikle 10 yaşından önce çalışmayı bırakır.
Kemik iliğinin çalışmaması sonucu kansızlıktan kaynaklanan yorgunluk ve solgunluk, düşük beyaz kan hücrelerinden dolayı enfeksiyonların sık olması, düşük trombositlerden dolayı kolay morarma ve kanama görülür.
Fanconi anemisi olan çocuklarda belirtiler değişebilir. Fiziksel belirtiler ve hematolojik belirtiler olabilir. Bazen hiç belirti olmadan sadece genetik mutasyonlar olabilir. Fanconi anemisi olan çocuklarda ciltte açık renkli cilt lekeleri (hipopigmentasyon),ciltte koyu lekeler (café-au-lait lekeleri),ön kol veya başparmak kemiklerinde sorunlar, skolyoz (omurgadaki eğrilik),kalp sorunları, göz ve kulak sorunları, aynı yaştaki diğer çocuklara göre daha kısa boy, küçük kafa (mikrosefali) ve öğrenme sorunları gibi belirtiler olur.
Konjenital anomalisi olan çocuklar doğumda tanı alabilir. Olmayanlar ise hematolojik problemler ortaya çıktığında tanı alır. Trombositopeni ilk bulgu olabilir. Kemik iliği biyopsisinin mikroskobik incelemesi hipoplazi ve hiposellülerliği, aplastik aneminin karakteristik özelliği olan yağlı replasmanla gösterir.
Bazen lösemi veya miyelodisplazi Fanconi anemisinin ilk belirtisidir. FA'lı çocuklarda klinik özelliklerden sadece birkaçı veya hiçbiri olmayabilir. Bazen Fanconi anemisi olan kişiler çocukluk döneminde hastalığın belirtilerini veya semptomlarını göstermezler. Bunun yerine, genç yetişkinlerde miyelodisplastik sendrom, lösemi veya solid tümörlerle ortaya çıkarlar.
Kesin tanı için her hastaya kromozom kırığı testi ve genetik testler yapılmalıdır. Normale göre testte 3-10 kat kromozom kırığı görülür.
Fanconi anemisi olan çocukların yaşam boyu bakıma ve izlemeye ihtiyacı vardır. Yönetimi öncelikle destekleyici tedavi, hematopoeitik kök hücre nakli ve androjen tedavisini içerir.
Fanconi anemisi olan çocuklarda çeşitli tedaviler kullanılır;
Bazı kanser türleri FA'lı çocuklarda genç yaşta gelişme eğilimindedir.
Lösemi
Beyin tümörleri
Fanconi anemisi olan kişilerin ortalama yaşam süresi kısadır. Çok sayıda doğum kusuru olan çocuklar erken başlangıçlı şiddetli aplastik anemi açısından daha yüksek risk altındadır, daha az anormalliği olanların ise genç yetişkinlerde lösemi veya kanser geliştirme olasılığı daha yüksektir. En yaygın ölüm nedeni kemik iliği yetmezliği, lösemi veya kanserlerdir.
Kliniğimizin aşağıdaki kurum veya özel sigortalarla anlaşması bulunmaktadır. Anlaşmamız olmayan özel sigorta ve kurumlara TTB fiyat tarifesinden fatura düzenlediğinden, hastalarımız ödedikleri ücreti sigortalarından ve kurumlarından tahsil edebilmektedirler.
Prof. Dr. Suna EmirÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Doktoru Çocuk Hematoloji - Çocuk Onkoloji
