Birçok anne-baba, çocuklarında tekrarlayan enfeksiyonlardan endişe duymaktadır. Genellikle bunlar normal çocukluk gelişiminin bir parçasıdır, çoğu çocuk yaşamın ilk altı yılında yılda en az altı önemli viral enfeksiyon geçirir.
Sık hastalanan çocukların çoğu süt çocuğu döneminde veya anaokulu yıllarındadır. Tekrarlayan enfeksiyonlar çocuklarda ağırlıklı olarak kış/ilkbaharda meydana gelir.
Çocuklarda hemen hemen tüm üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE) viraldir, bu nedenle antibiyotik tedavisine gerek yoktur.
Enfeksiyon sonrası öksürük, birkaç hafta sonra sık görülür ve tedaviye ihtiyaç duymaz.
Küçük çocuklarda birçok alt solunum yolu enfeksiyonu (örn. bronşiolit, pnömonit) viraldir ve antibiyotik tedavisi gerektirmez veya bir bağışıklık sorununa işaret etmez.
Çocuklar olgunlaşmamış bağışıklık sistemleri ile doğarlar. Bebeklerin bağışıklık sistemleri doğumdan hemen sonra olgunlaşmaya başlar. Sonuç olarak, bebekler genellikle yılda dört ila sekiz olmak üzere çok sayıda enfeksiyona yakalanma eğilimindedir. Enfeksiyon sayısı zamanla azalmaya başlar. Çocuklar okul çağına geldiklerinde, enfeksiyon oranları genellikle yetişkinlerdeki oran ile aynıdır.
Çocuklarda enfeksiyonlar iki ana tipte olur: bakteriyel ve viral. Tekrarlayan enfeksiyonlara sahip çocukların çoğunda herhangi bir ciddi sorun görülmez ve sağlıklı yetişkinler olarak büyürler.
Çocuklarda sık hastalanma nedenleri şu şekilde sıralanabilir.
Kreş veya yuvaya giden çocuklar sık hastalanır. Kreşlerde çocuklar birbirlerine enfeksiyon bulaştırır. Burnu akan, bunu ellerine silen çocuklar birbirlerine dokunurlar ve tüm oyuncaklara dokunurlar. Bu enfeksiyonları yayar. Bazı virüsler nesneler üzerinde birkaç saat yaşayabilir.
Sigara dumanına maruz kalma küçük çocuklarda burun akıntısının, hırıltılı solumanın ve sık enfeksiyonların başka bir nedenidir. Pasif içicilik çocuklarda astımla bağlantılıdır. Ayrıca çocuklarda solunum yolu enfeksiyonu için bir risk faktörüdür.
Uyku ve doğru beslenme, çocuğunuzun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olmak için ilaç kadar önemli olabilir.
Sinüslerdeki veya östaki tüplerindeki yapısal değişiklikler, çocuklarda tekrarlayan enfeksiyonların yaygın bir nedenidir. “Yapısal değişiklikler” terimi, kafatasının kemikli kısımlarında, sinüslerde ve kulaklardaki farklılıkları ifade eder. Bu farklılıklar kalıtsal olabilir.
Vücut yapısındaki bazı farklılıklar, östaki borusunun (kulaktaki) veya sinüslerin (burundaki) normal drenajı bloke edildiğinden, kişinin enfeksiyon kapmasını kolaylaştırır. Drenaj tıkandığında bakteri sayısı artar. Bu enfeksiyona yol açar. Çoğu çocukta kafa büyüdükçe drenaj sorunları düzelir. Küçük çocuklar çok fazla kulak enfeksiyonu geçiriyorsa, antibiyotiklere veya özel kulak tüplerine ihtiyaçları olabilir.
Alerji ve astım ayrıca tekrarlayan sinüzite ve hırıltıya neden olabilir. Alerjiler burun içinde uzun süre devam eden iltihaba neden olabilir. Enflamasyon nedeniyle burun ve sinüslerin normal drenaj yolları şişer ve tıkanır. Bakteriler çoğalarak enfeksiyona neden olur.
Hafif viral enfeksiyonlarda ortaya çıkan inatçı öksürük ve hırıltı astım belirtisi olabilir. Bazen çocukların nezlenin bir komplikasyonu olarak zatürree olduğunu düşündüğümüzde aslında astımları vardır. Bu çocukların enfeksiyon için diğer ilaçlara ek olarak astım ilacı kullanmaları gerekir.
Çocuklukta tekrarlayan enfeksiyonlar son derece yaygındır ve çoğu durumda bir bağışıklık yetersizliği anlamına gelmez. Ama bazı bulgular bize çocukta altta yatan bir bağışıklık sistemi yetersizliği olduğunu düşündürür.
Yukarıda saydığımız maddeler bize altta yatan bir bağışıklık sistemi yetmezliğini düşündürebilir.
Genel olarak; iki sistemik bakteriyel enfeksiyon (sepsis, menenjit veya osteomiyelit gibi) veya üç solunum yolu enfeksiyonu (pnömoni, sinüzit vb.) veya bakteriyel enfeksiyon (selülit, lenfadenit, süpürasyonlu otitis) yılda bir detaylı araştırma gerektirir.
Akut solunum yolu enfeksiyonları, çocukluk çağında önemlidir. Pnömoni yani zatürre hala birçok ülkede bebek ölümlerinin önemli bir nedenidir. Tekrarlayan enfeksiyon belirtilerin sık olması, malformasyonlar, yabancı cisim, kistik fibroz gibi altta yatan hastalıklar, nöromüsküler hastalıklar, kalp hastalıkları veya immünolojik bozukluklar gibi diğer nedenleri akla getirmelidir.
Tekrarlayan enfeksiyonları olan çocuğun değerlendirilmesi, yaş, cinsiyet, perinatal öykü (prematürite, kordon düşmesinde gecikme),enfeksiyonların sıklığı, yeri, şiddeti ve komplikasyonlarına özel dikkat gösterilen bir öykü ile başlamalıdır; belirtisiz bir dönemin varlığı veya yokluğu; herhangi bir mikrop üremesi veya antimikrobiyal tedaviye yanıtın olmaması.
Ayrıca altta yatan hastalıklar ve immün baskılayıcı ilaçlarla yapılan tedaviler, otoimmün bir hastalığın klinik bulguları, atopi öyküsü, cerrahi öykü (tonsillektomi, splenektomi ve apseler),advers ilaç, aşılar ve transfüzyon reaksiyonları araştırılmalıdır. Aile öyküsü arasında, ebeveynlerin akraba evliliği, erken ölüm vakaları, ciddi enfeksiyonlar, atopi, otoimmün hastalıklar, ile ilgili bilgi mutlaka alınmalıdır.
Fiziksel muayenede, büyüme geriliği varlığı, bademcikler ve lenf nodları, hepatosplenomegali, deri lezyonları, dismorfik yüz ve ilişkili malformasyonların (örn. kardiyak, iskelet) varlığı özel dikkatle incelenmelidir.
Tekrarlayan enfeksiyonları olan çocuklar dört temel tanı kategorisine dahil edilebilir:
Çocuk genellikle ataklar arasında iyidir, enfeksiyonun başlangıcı yenidir ve kronikleşme öyküsü yoktur ve genellikle çevresel durum yenidir (kreşe kabul, daha fazla kardeş) ve büyüme ve gelişme normaldir. Tekrarlayan enfeksiyonlar için başvuran çocukların yarısı bu gruba aittir ve bağışıklık sistemi yetersizliği yoktur.
İki yaşın altındaki bir çocukta normal kabul edilen enfeksiyon sayısı çok değişkendir ve bazı görüşlere göre, ortalama yılda 4 ila 8 solunum yolu enfeksiyonu normal iken, daha büyük kardeşleri varsa veya kreşe gidiyorlarsa yılda 12 atağa ulaşabilir. Enfeksiyonların çoğu viraldir; yılda 4'e kadar akut orta kulak iltihabı ve 4'e kadar gastrointestinal enfeksiyon gösterebilirler.
Büyüme ve gelişme genellikle normaldir, hastalık atakları ateşli değildir ve antimikrobiyallere yanıt vermez. Solunum yolu enfeksiyonlarına genellikle tahriş edici öksürük eşlik eder ve ailede atopi öyküsü ve alerjik kırışıklık, ağızdan nefes alma, adenoid yüz görünümü ve kronik öksürük gibi bazı bulgular sıklıkla mevcuttur.
Tekrarlayan enfeksiyonları olan hastaların yaklaşık %30'unda altta yatan bir alerjik hastalık vardır. Kronik rinit, tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonları ile karıştırılabilir.
Bu gruptaki çocuklarda gelişme geriliği vardır, enfeksiyonlar süreklidir ve genellikle etken saptanmaz. Fizik muayenede abdominal distansiyon, raller, çomak parmak veya dermatit gibi anormallikler görülebilir.
Sekonder immün yetmezliklerin en sık nedenleri lösemi, lenfomalar, diğer tümörler ve immünsupresan ilaçlarla tedaviler, kortikosteroid kullanımı, transplantasyon, kronik böbrek yetmezliği, diyabet, Down sendromu ve HIV/AIDS enfeksiyonudur.
Tekrarlayan pulmoner ve sinüs enfeksiyonu olan çocuklarda, özellikle malabsorpsiyon, anemi veya nazal polipler eşlik ediyorsa, insidansı ve prevalansı primer immün yetmezlikten daha fazla olduğu için kistik fibrozis ekarte edilmelidir.
Çocuklar yetişkinlerden daha sık enfeksiyonlara yakalanır. Bu nedenle, tekrarlayan enfeksiyonlara sahip olan ancak normal bir bağışıklık sistemine sahip olan birçok çocuk arasında immün yetmezliği olan nadir bir çocuğu tespit etmek zor olabilir.
Büyüme geriliği genellikle mevcuttur ve lenf düğümleri veya bademcikler bulunmayabilir, farklı türlerde enfeksiyonlar birden fazla bölgededir ve olağandışı veya fırsatçı ajanlar izole edilebilir, enfeksiyonlar ciddidir ve sıklıkla komplikasyonları vardır. Sayısız immun yetmezlik sendromu arasında sık görülen, solunum yolu enfeksiyonlarının prevalansı açısından klinik belirtileri paylaşan, alerjik hastalıklarla ilişkili, immünoglobulinlerde veya antikorlarda değişiklikler olan ve çoğu durumda selektif eksikliği gibi iyi huylu bir seyir gösteren 4 tane vardır. Bunlar;
Tekrarlayan enfeksiyonları olan çocuklarda başta, ağırlıklı olarak lokalize enfeksiyonları olan hastalarda anatomik nedenleri ekarte etmek uygundur ve ardından sekonder immün yetmezlik nedeninin varlığı düşünülmelidir.
Sık enfeksiyon olan çocuklarda öykü sonrası fizik muayene bulgularına göre genel laboratuvar analizlerinin yapılması gerekir. Tam kan sayımı, enfeksiyon etiyolojik araştırmasına yönelik kültürler ve ilgili mikrobiyolojik incelemeler ve radyolojik incelemeler veya tamamlayıcı görüntüleme çalışmaları sık hastalanan çocuklarda yapılması gereken testlerdir.
Bağışıklık yetmezlikleri, bazen düşük patojeniteye sahip organizmalar ile aşırı sık veya ciddi enfeksiyonlarla ilişkili olma eğilimindedir. Bu nedenle, çocukluktaki enfeksiyonun sıklığı, şiddeti ve türü açısından neyin normal olduğu bilinmelidir.
Birden fazla ciddi veya yaşamı tehdit eden enfeksiyon, alışılmadık veya düşük patojeniteli bir organizma ile tek bir ciddi enfeksiyon pnömoni) veya alışılmadık bir enfeksiyon bölgesi (örn. karaciğer apsesi),yetersiz bir bağışıklık sisteminin önemli potansiyel göstergeleridir.
Çocuklarının sık hastalanmasından şikayet eden anne ve babalarımızın uyması gereken bazı noktalar vardır.
Kliniğimizin aşağıdaki kurum veya özel sigortalarla anlaşması bulunmaktadır. Anlaşmamız olmayan özel sigorta ve kurumlara TTB fiyat tarifesinden fatura düzenlediğinden, hastalarımız ödedikleri ücreti sigortalarından ve kurumlarından tahsil edebilmektedirler.
Prof. Dr. Suna EmirÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Doktoru Çocuk Hematoloji - Çocuk Onkoloji
